สาระน่ารู้-ประเพณีใบมะตูม

น้ำสังข์และใบมะตูม

ศาสนาพุทธและศาสนาพราหมณ์ในประเทศไทยมีมาแต่โบราณกาลจนถึงสมัยกรุงสุโขทัย กรุงศรีอยุธยา กรุงธนบุรี และกรุงรัตนโกสินทร์ ชาวไทยจึงเคารพนับถือศาสนาพุทธ และศาสนาพรามหมณ์ งานพิธีบางอย่างที่ชาวไทยประกอบขึ้น เพื่อความเป็นสิริมงคล จึงมีทั้งศาสนาพุทธและศาสนาพราหมณ์ควบคู่กันไปตามที่ตนเคารพยึดมั่นอยู่ จึงเกิดเป็นวัฒนธรรมขนบประเพณีอันดีงามมาถึงปัจจุบันนี้

สมเด็จพระมหากษัตริยาธิราชเจ้า ทรงเป็นพุทธมามกะและทรงเคารพนับถือ ลัทธิศาสนาพราหมณ์ตามบูรพราชประเพณี ในพระราชพิธีต่าง ๆ ที่โปรดเกล้าฯ ให้ประกอบขึ้นนั้น บางพิธีมีทั้งศาสนาพุทธ และศาสนาพราหมณ์ตามควรแก่กาละ

ใบมะตูม

ใบมะตูมเป็นพฤกษชาติ ลักษณะรูปร่างใบเล็กมน ปลายเรียวแหลมอ่อนนุ่มมีก้าน ใบเรียงติดกันเป็นรูปสามแฉก ในก้านหนึ่งมี ๓ ใบ มองเผิน ๆ คล้ายตรีเทพศาสตราวุธขององค์พระนารายณ์ในนิยายเทวะกำเนิด ตามตำนานลัทธิของพราหมณ์ว่า

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมกุฎราชกุมาร พระราชทานใบมะตูม แก่พระยาแรกนา

“พรหมองค์หนึ่งจุติเป็นช้าง ชื่อเอกทันต์ มีอิทธิฤทธิกำลังมหาศาลไม่ยอมปฏิบัติการใด ๆ ตามที่พระนารายณ์จะมีโองการ พระนารายณ์กริ้วมาก จึงเอารุกขเจ็ดประการมาร่ายมนต์ฟาดลงที่รอยเท้า อันเป็นทางเดินของช้างเอกทันต์ ด้วยอำนาจมนต์ของพระนารายณ์ ทำให้ช้างเอกทันต์ปวดศีรษะแทบจะแตกเป็นเจ็ดภาค จนทนไม่ได้ วิ่งมาด้วยความโกรธตรงเข้าต่อสู้พระนารายณ์ แต่สู้ฤทธิพระนารายณ์ไม่ได้ ก็บ่ายหน้าหนี พระนารายณ์จึงทรงบาศก์ซัดผูกมัดเท้าขวาช้างเอกทันต์ แล้วพระนารายณ์ก็เอาตรีปักที่แผ่นดิน อธิฐานกับต้นมะตูม แล้วเอาปลายบาศก์ตระหวัดผูกไว้กับต้นมะตูม”

พราหมณ์จึงถือว่า ใบมะตูมเป็นพลังแห่งชัยชนะ และเป็นไม้มงคลใช้ประกอบกับน้ำพระพุทธมนต์บรรจุในสังข์สำหรับถวายพระมหากษัตริย์ พระราชทานเป็นพระราชประเพณี

ในปัจจุบันนี้ พระมหากษัตริย์จะพระราชทานใบมะตูมในงานพระราชพิธีที่เป็นมงคล เช่น

  • พระราชพิธีพืชมงคลแรกนาขวัญ พระราชทานน้ำสังข์ และใบมะตูมแก่ พระยาแรกนาและเทพี
  • เอกอัครราชทูตไทย กราบถวายบังคมลาไปปฏิบัติราชการในต่างประเทศ
  • พิธีเสกสมรสและสมรสพระราชทาน
  • พระราชทานแก่พระบรมวงศานุวงศ์ ที่เข้าเฝ้าฯ เมื่อเจริญพระชนมพรรษาและข้าทูลละอองธุลีพระบาท
สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมกุฎราชกุมาร พระราชทานใบมะตูม แก่เทพี คู่หาบเงิน คู่หาบทอง

ในงานดังกล่าว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจะพระราชทานน้ำพระมหาสังข์ พระราชทาน ใบมะตูม (ใบมะตูมอยู่ในพระมหาสังข์) และทรงจุณเจิมด้วยแป้งหอมที่หน้าผากผู้เข้าเฝ้าฯ

การรับพระราชทานใบมะตูม ให้ผู้เข้ารับพระราชทานยกมือขวาขึ้น “เอางาน” ก่อนรับพระราชทาน เมื่อรับพระราชทานแล้วให้เหน็บใบมะตูมไว้ที่เหนือหูขวา

หมายเหตุ : * สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมกุฎราชกุมาร ปัจจุบันเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติเป็นพระบาทสมเด็จ พระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ มหิศรภูมิพลราชวรางกูร กิติสิริสมบูรณอดุลยเดช สยามินทราธิเบศรราชวโรดม บรมนาถบพิตร พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๑๐ แห่งบรมราชจักรีวงศ์

หน่วยราชการในพระองค์

Written By
More from pp
“รัดเกล้า” เผย รัฐบาลแสดงความเสียใจต่อครอบครัวผู้เสียชีวิตเหตุรถทัวร์ประสบอุบัติเหตุเสียหลักตกไหล่ทางชนต้นไม้ จนทำให้มีผู้เสียชีวิตรวม 16 คน
“รัดเกล้า” เผย รัฐบาลแสดงความเสียใจต่อครอบครัวผู้เสียชีวิตเหตุรถทัวร์ประสบอุบัติเหตุเสียหลักตกไหล่ทางชนต้นไม้ จนทำให้มีผู้เสียชีวิตรวม 16 คน
Read More
0 replies on “สาระน่ารู้-ประเพณีใบมะตูม”