เมื่อข้อเข่าเสื่อมกลายเป็นอุปสรรคในการใช้ชีวิต การผ่าตัดข้อเข่าเทียมจึงเป็นทางเลือกที่หลายคนพิจารณา ในปัจจุบันมีแนวทางการรักษาใหม่ที่เน้น “การจัดแนวข้อเข่าตามธรรมชาติ” เพื่อคืนความคล่องตัวและความรู้สึกที่ใกล้เคียงข้อเข่าจริงที่สุด
นายแพทย์เปรมเสถียร ศิริธนาพิพัฒน์ ศัลยแพทย์กระดูกและข้อชำนาญการด้านการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าและข้อสะโพกเทียม โรงพยาบาลเวชธานี อธิบายว่า โรคข้อเข่าเสื่อมเกิดจากการเสื่อมสภาพของผิวกระดูกอ่อนที่ข้อเข่า ซึ่งผิวกระดูกอ่อนเป็นส่วนรองรับน้ำหนักของร่างกายและช่วยให้การเคลื่อนไหวของข้อเข่าเรียบลื่น ไม่ติดขัด เพราะฉะนั้นหากข้อเข่าเริ่มเสื่อม จะก่อให้เกิดอาการข้อฝืด รู้สึกติดขัดในตอนเช้า หรือตื่นมาแล้วขยับเข่าได้ไม่ดี รวมถึงมีอาการปวด ข้อเข่าบวม และมีเสียงกร๊อบแกร๊บรู้สึกอ่อนแรง
การผ่าตัดข้อเข่าเทียมด้วยหุ่นยนต์นับเป็นวิธีการรักษาที่มีประสิทธิภาพสูง เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีอาการข้อเข่าเสื่อมรุนแรง ซึ่งปัจจุบันมีวิธีการผ่าตัดรักษาที่เรียกว่า การจัดแนวข้อเข่าตามธรรมชาติ (Native Alignment or Anatomical Alignment) เป็นแนวทางการรักษาที่ออกแบบมาเพื่อช่วยลดความเจ็บปวดหลังการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม โดยยังคงโครงสร้างและการเคลื่อนไหวตามธรรมชาติของข้อเข่าเดิมของผู้ป่วยให้ใกล้เคียงกับสภาพก่อนเกิดข้อเข่าเสื่อม หรือคล้ายกับความรู้สึกของข้อเข่าก่อนเริ่มเสื่อมสภาพ
หลักการสำคัญของการผ่าตัดจัดแนวข้อเข่าตามธรรมชาติ (Native Alignment) คือการคืนการทำงานตามธรรมชาติของข้อเข่าเดิม ทำให้ข้อเข่าสามารถเคลื่อนไหวได้เหมือนก่อนเกิดอาการข้อเข่าเสื่อม หรือก่อนข้อเข่าผิดรูป และผู้ป่วยสามารถใช้ข้อเข่าได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ โดยไม่มีข้อจำกัดในการเคลื่อนไหวในชีวิตประจำวัน
ข้อดีของการผ่าตัดด้วยแนวทางการจัดแนวข้อเข่าตามธรรมชาติ (Native Alignment)
- คงสภาพรูปทรงและแนวกระดูกตามธรรมชาติของข้อเข่าเดิม – จุดมุ่งหมายของแนวทางนี้คือเพื่อให้เข่ากลับไปเหมือนสภาพเดิมก่อนการเสื่อม ลดความเสี่ยงที่จะเกิดความเจ็บปวดหลังการผ่าตัด
- ลดอาการปวดหลังการผ่าตัด – การผ่าตัดโดยปรับแนวกระดูกให้เป็นตามธรรมชาติของคนไช้ ช่วยลดความเสี่ยงในการบาดเจ็บจากการเดินหรือการเคลื่อนไหวที่มากเกินไป
- เพิ่มความพึงพอใจของผู้ปวย – อัตราความพึงพอใจข้องผู้ป่วยหลังผ่าตัดเพิ่มขึ้น จากปกติอยู่ที่ประมาณ 80% เพิ่มขึ้นเป็น 95-98%
- เพิ่มประสิทธิภาพในการเคลื่อนไหวและการทรงตัว – ผู้ป่วยสามารถเคลื่อนไหวได้ดีขึ้น และสามารถกลับไปใช้ชีวิตประจำวันอย่างมั่นใจได้อีกครั้ง
- เลียนแบบการทำงานของข้อเข่าตามธรรมชาติ – รักษารูปแบบการทำงานของข้อเข่าเดิม ทำให้ข้อเข่าเทียมทำงานใกล้เคียงกับข้อเข่าจริงมากที่สุด
แม้ข้อเข่าเสื่อมจะพบได้บ่อยในผู้สูงอายุ แต่ปัจจุบันเริ่มพบในวัยทำงานมากขึ้นด้วย ดังนั้นจึงควรเริ่มดูแลข้อเข่าตั้งแต่เนิ่น ๆ เช่น ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม เพราะน้ำหนักตัวที่มากเกินไปจะเพิ่มแรงกดทับที่ข้อเข่า โดยเฉพาะตอนงอเข่ามาก ๆ เช่น นั่งยอง ๆ, คุกเข่า, พับเพียบ, ขัดสมาธิ, หรือนั่งพับขานาน ๆ ทำให้ผิวข้อสึกหรอเร็ว, ออกกำลังกายอย่างเหมาะสมและสม่ำเสมอเพื่อช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อรอบข้อเข่า เช่น ว่ายน้ำ ปั่นจักรยาน หรือเดินเร็วบนพื้นเรียบ หลีกเลี่ยงหรือระมัดระวังไม่ให้เกิดอุบัติเหตุต่อเข่า เช่น เดิน หรือวิ่งบนพื้นขรุขระหรือพื้นลื่น, เล่นกีฬาที่มีความเสี่ยงสูง เช่น ขับมอเตอร์ไซค์, เล่นกีฬาแบบไม่ระมัดระวัง ทำให้เกิดอุบัติเหตุจากการเล่นกีฬา, หลีกเลี่ยงพฤติกรรมที่เพิ่มแรงกดข้อเข่า เช่น การนั่งพับเพียบ นั่งคุกเข่า หรือนั่งยอง ๆ เป็นเวลานาน เพราะท่าทางเหล่านี้จะเพิ่มแรงกดที่ผิวข้อ และทำให้ข้อเข่าเสื่อมได้เร็วขึ้น
อย่างไรก็ตาม หากมีอาการผิดปกติ เช่น ปวดเข่าบ่อยๆ โดยไม่มีสาเหตุ หรือรู้สึกข้อเข่าล็อก มีเสียงดังในข้อ ควรมาปรึกษาแพทย์เพื่อเข้ารับการตรวจเพื่อวินิจฉัยและป้องกันการลุกลามของโรค
