สันต์ สะตอแมน
วันนี้-15 พฤศจิกายน..เพ็ญเดือนสิบสองน้ำนองเต็มตลิ่ง
ถ้าเป็นแต่ก่อนก็จะได้ยิน.. “ลอย ลอยกระทง ลอยกระทงกันแล้ว ขอเชิญน้องแก้วออกมารำวง” ดังกระหึ่มล่วงหน้าเป็นสัปดาห์ๆ เพื่อเกริ่นให้รู้ว่า “เทศกาลลอยกระทง” กำลังจะมาถึง!
แต่ปัจจุบันดูเหมือนไม่ค่อยแว่วยิน ไม่ว่าจะทางวิทยุ-โทรทัศน์ ห้างสรรพสินค้า หรือตามสถานที่ราชการ-สาธารณะอื่นๆ!
จะเป็นเพราะสมัยนี้การสื่อสารทันสมัย เครื่องฟังที่เป็นวิทยุทรานซิสเตอร์ ถ้าว่าหน้าตามันเป็นยังไง คงเลือนรางกันหมดแล้ว ยิ่งคนยุคใหม่ไม่ต้องพูดถึง
อย่างผมพอนึกได้..เครื่องรับคลื่นวิทยุแบบมีหลอดแก้ว มีไส้ทังสเตนในหลอดและใช้ถ่านไฟฉายเกือบโหลในการเดินเครื่อง ต้องอุ่นหลอดกันก่อนว่างั้นเถอะ!
กว่าจะได้ยินเสียงค่อยๆ ดังขึ้นจนเต็มคาราเบล ถึงมีสำนวนที่สมัยนี้ก็คงไม่เข้าใจกันแล้วอีกน่ะแหละว่า คำว่า “แปดหลอด” คืออะไร? ทำไมถึงแปดหลอด?
แต่คนหนุ่มๆ อย่างผม (อีกแหละ) จำได้ ความดังของเครื่องรับวิทยุในยุคนั้นขึ้นอยู่กับว่า เครื่องแต่ละเครื่องมีหลอดกี่หลอด เต็มที่คือแปดหลอด
ถ้าเปิดเครื่องเต็มที่ ความดังของมันสนั่นหวั่นไหวได้ยินไกลยังกะเสียงลำโพงในงานวัดก็ไม่ปาน เขาก็เลยว่า เสียงดังแปดหลอด ใครพูดเสียงดังก็จะถูกว่า เสียงแปดหลอด หนวกหู!
สมัยนี้ไม่นิยมเสียงดังแปดหลอด วิทยุเป็นเครื่องก็ถูกแปลงมาเป็นแอป และใช้พลังงานจากแบตเตอรี่ในมือถือ มีหูฟังเฉพาะตัวเอง ไม่ต้องใจบุญเผื่อแผ่ให้ใครมาร่วมฟัง ให้เป็นที่รำคาญ..
จึงอาจเป็นสาเหตุที่ทำให้ผมไม่ได้ยินเพลง..ลอย ลอยกระทงก็เป็นได้?
อย่างปีกลาย ผมแทบไม่ได้ยินเพลงรำวงลอยกระทงจากที่ไหนเลย ขนาดถามเพื่อน ปีนี้เขาไม่มีวันลอยกระทงรึไง หรือว่าผ่านไปแล้ว?
จริงๆ ก็ไม่เลิกหรอก มันเป็นประเพณีมาแต่โบราณตั้งแต่สุโขทัยเป็นราชธานี หลักศิลาจารึกว่าอย่างนั้น ในงานมีการลอยประทีปโคมไฟ (กระทง) เผาเทียนเล่นไฟ
การลอยกระทงเนี่ยไม่ใช่เพื่อเอาสนุกเป็นหลักนะ แต่หัวใจหรือจุดมุ่งหมายที่มีมาแต่ครั้งโบราณและสืบทอดถือกันมาจนทุกวันนี้คือ..
เป็นเทศกาลเพื่อขอขมาลาโทษ ที่มนุษย์ได้ล่วงล้ำก้ำเกินทำให้แม่น้ำของแม่พระคงคาแปดเปื้อนนานา สกปรกมาตลอดทั้งปี!
เทศกาลนี้ จะไม่พูดถึงนางนพมาศเห็นทีจะไม่ได้ นางคือใครกัน? เท่าที่เชื่อกันมานางคือพระสนมของพระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลิไท)
ตำนานอ้างว่า นางนพมาศเนี่ยแหละที่เป็น “ครีเอเตอร์” ของเทศกาลและออกแบบกระทง นางเป็นไฮโซยุคนั้น รอบรู้ศิลปะวิทยาการนานา มีทักษะในการประดิดประดอย
งานราษฎร์-งานหลวง ถี่ถ้วน-ครบถ้วน จึงเป็นที่โปรดปรานถึงกับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นสนมเอก ที่เรารู้จักกันในนาม “ท้าวศรีจุฬาลักษณ์” ผู้ประดิษฐ์โคมลอยประทีป..
และแต่งหนังสือตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ เป็นตำราว่าด้วยหลักปฏิบัติตนของนางกำนัลในวัง
และเพราะได้แต่งเป็นประพันธ์ เท้าเธอจึงได้รับการยกย่องว่าเป็น “กวีหญิงคนแรกของสยาม” กับอีกคุณสมบัติคือ เป็นสตรีที่มีความสวยงามราวกับนางอัปสรนั่นเชียว!
ดังนั้น..ในสมัยชั้นหลังๆ เมื่อมีการประกวดนางงาม ในงานวันลอยกระทง จึงมีการประกวดประชันโฉมของเหล่าสตรีที่มั่นใจในความสวยโสภาของตนบนเวทีการประกวด
ดาราหญิงในยุคก่อนมีผู้ที่ผ่านเวทีประกวดนางนพมาศหลายท่านอยู่นะ แต่สมัยนี้คงเลิกนิยมประกวดนางงามเวทีเทศกาลต่างๆ กันแล้วมั้ง เพราะดูจะเชยไป
ยุคนี้ต้องเวทีประกวดประเภท มีคำว่า “มิส” นำหน้า และคำท้ายว่า “ยูนิเวิร์ส” หรืออะไรอีก ขอโทษจำไม่ได้เยอะแยะไปหมด!
ครับ..เย็น-ค่ำวันนี้ ถ้าว่างไม่รู้จะไปไหน ก็ไป “ลอย ลอยกระทง” กัน อย่างน้อยก็เป็นการสืบสานประเพณี-วัฒนธรรมให้คงอยู่ต่อไป
ขอขมาลาโทษแม่พระคงคา พร้อมอธิษฐานจิตให้ตัวเอง-ครอบครัวแล้ว อย่าลืมภาวนาให้พวกคิดจะโกงเงินท้องพระคลัง ปล้นน้ำมันใต้ท้องทะเล จงอย่าได้สำเร็จ
หรือหากสำเร็จ ก็ขอให้พวกมันจงพินาศย่อยยับ..
ชีวิตอย่าได้มีสุขไปตลอดกาลเทอญ!
