เท้าปุก (clubfoot) เป็นโรคที่เท้ามีลักษณะงุ้มเข้า บิดตะแคง และเขย่ง เป็นความผิดปกติของเท้าที่พบได้บ่อยที่สุดชนิดหนึ่งในกลุ่มโรคเป็นแต่กำเนิด ถ้ารักษาเร็วจะได้ผลดีโดยไม่ต้องผ่าตัด การรักษาทำได้โดยการดัดเท้าและใส่เฝือกต่อเนื่อง
หากการใส่เฝือกไม่ได้ผล จึงพิจารณารักษาโดยการผ่าตัด เมื่อรักษาหาย เด็กจะวิ่งเล่นได้ดีสามารถใช้ชิวิตอย่างมีความสุข
นายแพทย์ณัฐพงศ์ วงศ์วิวัฒน์ รองอธิบดีกรมการแพทย์ กล่าวว่า วันที่ 3 มิถุนายน ของทุกปีเป็นวันเท้าปุกโลก (World club foot day) ยังไม่ทราบสาเหตุที่แท้ของโรคเท้าปุก แต่มีปัจจัยหลายอย่างที่พบว่ามีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคนี้
ได้แก่ กรรมพันธุ์ ลูกคนแรก พัฒนาการเท้าผิดปกติในครรภ์ และโรคบางอย่างที่ส่งผลต่อเจริญเติบโตของเท้า เป็นต้น ถ้าได้รับการรักษาที่ถูกต้องตั้งแต่ต้น เช่น การดัดเท้าใส่เฝือกให้เท้าตรงก่อน ใส่รองเท้าเฉพาะ จะทำให้รูปเท้าโตปกติ และการรักษาระยะต่อมาง่ายยิ่งขึ้น
นายแพทย์อดิศักดิ์ งามขจรวิวัฒน์ ผู้อำนวยการโรงพยาบาลเลิดสิน กล่าวเพิ่มเติมว่า ในบางรายสามารถตรวจพบได้จากการอัลตร้าซาวด์ในช่วงที่มีการฝากครรภ์ ทำให้คุณพ่อคุณแม่ได้มีโอกาสเตรียมตัวเตรียมใจสำหรับการรักษาเมื่อเด็กคลอดออกมาแล้ว แต่โดยทั่วไปโรคนี้อาศัยความชำนาญของแพทย์เฉพาะทางโรคกระดูกเด็ก ก็สามารถให้การวินิจฉัยจากการตรวจร่างกายเด็กหลังจากคลอดออกมาแล้วโดยไม่ได้ทำให้การรักษาช้าเกินไป
ปกติจึงไม่จำเป็นต้องถ่ายภาพรังสีของเท้าเพื่อยืนยันการเป็นโรคนี้ นอกจากการตรวจส่วนเท้าที่มีความผิดรูปแล้ว แพทย์จะตรวจร่างกายระบบอื่นๆ เพื่อหาสาเหตุร่วมที่อาจทำให้การรักษาซับซ้อนมากขึ้น เช่น ระบบประสาทกล้ามเนื้อ เป็นต้น
นายแพทย์ปริยุทธิ์ เจียรพัฒนาคม หัวหน้าหน่วยออร์โธปิดิกส์เด็ก สถาบันออร์โธปิดิกส์ โรงพยาบาลเลิดสิน กล่าวเพิ่มเติมว่า
เท้าปุกแบ่งได้เป็น 3 ประเภทคือ
ประเภทแรก เป็นเท้าปุกเทียมพบตั้งแต่แรกเกิด เท้าจะมีลักษณะผิดปกติดังกล่าวข้างต้นทุกประการ มักเกิดในลูกคนแรกที่มดลูกคุณแม่ยังมีความกระชับมาก แต่เมื่อจับดัดเท้าให้เข้ารูปเบาๆ เท้าก็จะมีลัษณะเป็นปกติ ดังนั้นแค่สังเกตอาการ หรือการใส่เฝือกเพียงครั้งเดียวความผิดรูปก็จะดีขึ้นได้เอง
ประเภทที่สอง เท้าปุกที่ไม่ทราบสาเหตุ เท้าจะผิดรูปที่ไม่สามารถดัดให้ตรงได้จากการจับเพียงอย่างเดียว เกิดจากการเจริญผิดปกติของเท้าระหว่างอยู่ในครรภ์ รักษาโดยการดัดและใส่เฝือกเท้าต่อเนื่องหลายครั้ง หรืออาจต้องผ่าตัดจึงจะหาย
ประเภทสุดท้าย เท้าปุกร่วมกับโรคอื่น เป็นเท้าผิดรูปที่เกิดร่วมกับโรคทางระบบประสาทกล้ามเนื้อ โรคข้อยึด หรือโรคอื่นๆ แม้ว่าจะรักษาได้โดยการดัดและใส่เฝือกต่อเนื่อง แต่ส่วนใหญ่ต้องใส่เฝือกหลายครั้งกว่ามาก และมีโอกาสต้องรักษาโดยการผ่าตัดสูงกว่า
นายแพทย์ปริยุทธิ์เน้นว่าเท้าปุกทุกประเภท ควรมาพบแพทย์เร็วที่สุดตั้งแต่แรกเกิด และเริ่มรักษาโดยทันที เพราะจะทำให้การรักษาได้ผลดีมากที่สุด
