พระพุทธเจ้าท่านตรัสเอาไว้ว่า คนเราเกิดมานี้มันต่างกันนะ บางคนก็ฉลาดมาตั้งแต่เกิด แล้วก็ฉลาดไปตลอดจนถึงตาย แต่บางคนก็เกิดมาโง่ตั้งแต่ทีแรก และก็โง่ไปจนถึงตายเหมือนกัน บางคนเกิดมาทีแรกโง่ ต่อมาได้รับการศึกษาก็ฉลาด ก็มีมาก บางคนก็ฉลาดทีแรก ได้รับการศึกษา ต่อไปเข้าใจผิด ก็เลยโง่ไปเมื่อปลายมือก็มี
พระพุทธเจ้าที่ท่านตรัสเอาไว้ ถ้าพูดเป็นภาษาบาลี ก็คือ
โชติ โชติปรายะโน สว่างมาแล้วก็สว่างไป ก็คือ เกิดขึ้นมาแล้วก็เป็นสัมมาทิฏฐิ และก็เป็นสัมมาทิฏฐิตลอดไปจนถึงอวสานสุดท้าย จนถึงวันสิ้นสุดของตนเอง
ตโม ตมะปรายะโน มืดมาแล้วก็มืดไป
บางคนก็ ตโม โชติปรายะโน คือสมัยเป็นน้อยเป็นหนุ่ม ลุ่มหลงมัวเมา แต่เมื่อเฒ่าแก่ชรา รู้จักกลั่นกรองไตร่ตรองด้วยเหตุและผล ก็เป็นผู้มีคุณธรรม ศีลธรรม จริยธรรมที่ดี นี่คือสมัยเป็นหนุ่มมืดมา เพราะทำมาหาเลี้ยงชีพ พอลืมตาอ้าปากได้แล้วก็หันหน้าเข้าสู่ศีลธรรม จริยธรรม นี่คือ ตโม โชติปรายะโน
อีกพวกหนึ่งคือ โชติ ตมะปรายะโน คืออยู่กับพ่อกับแม่ ได้รับการศึกษาที่ดี ได้ฟังคำสอน พ่อแม่แนะนำไปในทางที่ดี พอโตใหญ่ขึ้นมาคบหมู่คบเพื่อน ก็เลยหันเหไปในทางที่ไม่ถูกต้อง เป็นคนมืดบอด เป็นมิจฉาทิฏฐิไป ทำดีไม่ได้ดี ทำชั่วไม่ได้ชั่ว นรกสวรรค์ไม่มี พระคุณไม่มี นี่คือ โชติ ตมะปรายะโน
นี่คือ ให้พวกเราทั้งหลายย้อนเข้ามาหาตัวเอง นื่คือบรรทัด หรือเส้นทาง หรือกระจกเงา ที่พระพุทธเจ้าท่านตรัสไว้ เมื่อเราได้ยินฟังแล้ว เราก็นำธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าเข้ามาวัด เข้ามาประคับกระคองหรือตรวจตราตนเอง ว่าข้าพเจ้าเป็นผู้สว่างมา สว่างไป หรือเป็นผู้มืดมา แล้วสว่างไป หรือเป็นผู้มืดมาแล้วก็มืดไป ให้พวกเรานำมาเปรียบเทียบกับตนเอง ตรงไหนเราจะปรับปรุงแก้ไขได้เราก็ต้องแก้ไข จะให้ใครมาแก้ไขให้ตัวเราไม่มี ถ้าเรารู้ว่ามันผิด เราก็ต้องปรับปรุงแก้ไขตนเอง อย่างคำพังเพยที่ว่า
ปิ้งปลาหมอ งอแล้วกลับ นี่คำขำ
เจ็บแล้วจำ ใส่กบาล เร่งขานไข
ผิดแล้วแก้ กลับตัว เปลี่ยนหัวใจ
จะหาใคร มาวอน ถ้าไม่สอนตน
ก็คือให้มองตนเองไว้อยู่เสมอ ถ้าเราเดินผิดที่ผิดทาง เราก็พยายามปรับปรุงแก้ไข แนวความคิด การกระทำ คำพูดของเรา ให้เป็นไปในทางที่ถูกต้อง
หลวงพ่ออินทร์ถวาย สันตุสสโก
จากพระธรรมเทศนา “ เตรียมใจน้อมบูชา วิสาขรำลึก”
แสดงธรรมเมื่อวันที่ ๒๓ เมษายน ๒๕๖๒
